Auteursrechten

Auteursrechten op originele werken zoals een computerprogramma, de source code van door u geprogrammeerde software, boek, schilderij, foto, software, een blockchain netwerk, muziekstuk of zangtekst. Auteursrechten ontstaan vanzelf, mits aan vereisten van originaliteit, een minimum aan creatieve keuzes en vatbare subject matter is voldaan. Deze rechten hebben een geldingsduur van 70 jaar na overlijden van de langstlevende maker. Na dit tijdelijke monopolie valt het werk in het publiek domein. Onder auteursrechten vallen ook de persoonlijkheidsrechten of morele rechten, die onlosmakelijk verbonden zijn aan de maker. Voorbeelden zijn het recht op naamsvermelding en het recht om op te treden tegen verminking van een werk.

Menselijke maker

De wet stelt enkele eisen aan het ontstaan van auteursrechten. Zo moet er van oudsher een menselijke maker zijn. Het is de vraag of door een algoritme of AI gemaakte schepping volledig is in te passen in dit wettelijke systeem. Een machine is immers geen mens. Ook een aap kan geen auteursrechten verkrijgen op een selfie.

Computerprogrammateur is beschermd op grond van de Nederlandse Auteurswet en de Europese Softwarerichtlijn. Auteursrechten hebben zowel een juridische context als een economische dimensie.

Excepties / Uitzonderingen

IE-rechten zijn niet absoluut – er bestaan ook uitzonderingen in de vorm van excepties. Uitzonderingen of beperkingen op het auteursrecht zijn het citaatrecht, de parodie-exceptie, het thuiskopierecht, het portretrecht en de onderwijsexceptie.

Portretrecht

Een zeer interessante uitzondering is het portretrecht van een bekend persoon, zoals een artiest of Bekende Nederlander, die er een commercieel belang bij heeft – of een privacybelang - dat een fotograaf de foto niet zomaar aan een reclamebureau of een krant kan verkopen. Vraagt de fotograaf vooraf geen toestemming aan de BN’r dan maakt deze inbreuk op diens portretrechten. Hier moeten de auteursrechten van de fotograaf wijken voor de verzilverbare populariteit van de artiest.

Patent / Octrooi

Octrooirecht oftewel een patent op een technisch product zoals een iPhone of een mp3-speler. Of op de hardware waarop uw AI draait. Of op de topologie van een neuraal netwerk. Of op een kunstmatige intelligentie-applicatie zoals innovatieve Digital Twin technologie. Een octrooi ontstaat door een tamelijk complex registratieproces. Na goedkeuring kent een patent een beschermingsduur van 20 jaar, die niet kan worden verlengd. U kunt een octrooi laten aanvragen door een octrooigemachtigde. In Nederland kan dit bij het Octrooicentrum Nederland. U kunt er ook voor kiezen om een Unitair Octrooi aan te vragen, dat bescherming biedt op Europees niveau.

Rijksoctrooiwet

Artikel 2 van de Rijksoctrooiwet luidt:

1 Vatbaar voor octrooi zijn uitvindingen op alle gebieden van de technologie die nieuw zijn, op uitvinderswerkzaamheid berusten en toegepast kunnen worden op het gebied van de nijverheid.

2 In de zin van het eerste lid worden in het bijzonder niet als uitvindingen beschouwd:

a. ontdekkingen, alsmede natuurwetenschappelijke theorieën en wiskundige methoden;

b. esthetische vormgevingen;

c. stelsels, regels en methoden voor het verrichten van geestelijke arbeid, voor het spelen of voor de bedrijfsvoering, alsmede computerprogramma’s;

d. presentaties van gegevens.

3 Het tweede lid geldt alleen voor zover het betreft de aldaar genoemde onderwerpen of werkzaamheden als zodanig.

Domeinnamen

Domeinnaamrecht op de unieke url van een webpagina zoals aienrecht.nl of deepmind.com. Domeinnaamrecht ontstaat door registratie oftewel het claimen van de domeinnaam bij de registrar en geeft de eigenaar exclusieve gebruiksrechten voor zolang deze registrant is.

Creative Commons

Ook kan de auteur zijn eigen auteursrechten middels creative commons beperken.

Creative Commons gaan uit van licentie van auteursrechten, in tegenstelling tot overdracht. De auteur behoudt derhalve diens rechten, maar verstrekt een licentie tot het openbaarmaken en verspreiden van een werk, en in sommige gevallen zelfs toestemming om het werk te editen of erop voort te borduren. De vier bouwstenen van Creative Commons licenties zijn Naamsvermelding, Niet-commercieel, GeenAfgeleideWerken en GelijkDelen. Traditionele, grote publishers in de media, games en entertainmentindustrie werken niet met het systeem van Creative Commons. Uitgevers van boeken, videogames of muziek stellen vaak als voorwaarde dat intellectuele eigendomsrechten op exclusieve basis aan hen worden overgedragen ter exploitatie.

6 Soorten Licenties

Creative Commons stellen auteurs, componisten, schrijvers en dichters in staat om hun werk, dat op basis van de Nederlandse wetgeving wordt beschermd door het auteursrecht en naburige rechten, toch vrij te geven voor bewerking of hergebruik. Zij werkt in dat kader met een systeem van 6 verschillende soorten licenties, die zijn gebaseerd op de 4 bovengenoemde bouwstenen.

CC0 Publiek Domein

Creative Commons biedt ook een document (‘CC0’) aan waarmee een auteursrechthebbende afstand kan doen van al zijn rechten, met als resultaat dat het werk in het publiek domein valt. Na ondertekening van dit document is vrij gebruik mogelijk van de creatie, zonder toestemming van de maker.

Naburige Rechten

Naburige rechten op de opname en de uitvoering van een muziekstuk, een radio of televisieuitzending of een film. Naburige rechten ontstaan ook vanzelf. Rechthebbenden zijn filmproducenten, platenlabels, uitvoerende kunstenaars en omroepen. Naburige rechten hebben een looptijd van 70 jaar na publicatie of openbaring van een werk. De rechthebbenden hebben exclusieve exploitatierechten. Naburige rechten spelen (samen met auteursrechten) een belangrijke rol in de media en entertainmentsector en bij het vervaardigen van audiovisuele projecten zoals film en games.

Idee: i-Depot bij BOIP

Een onuitgewerkt idee dat nog niet tot iets concreets zoals een model, techniek of waarneembare creatie is uitgewerkt kan niet als IE-recht worden geregistreerd. Om dit idee toch te beschermen biedt het BOIP de mogelijkheid om een i-Depot te deponeren. Dat een laagdrempelige manier om een datumstempel te verbinden aan het idee c.q. aan een prototype, bèta versie van software, demo van nog niet uitgebrachte muziek, video of uitvinding.

non disclosure agreement

U kunt een i-Depot opnemen in een non disclosure agreement (NDA) of gebruiken tijdens een lopende octrooi aanvraag. Het is altijd verstandig om met een geheimhoudingscontract te werken, zeker ook gedurende precontractuele onderhandelingen of gesprekken met investeerders. Een i-Depot is 5 jaar geldig en kan verlengd worden.

Geografische aanduiding

Het recht op geografische aanduiding van bijvoorbeeld Thornse wijn of Leerdammer kaas en tenslotte het maximaal 25 jaar bescherming biedende kwekersrecht op een plantenras zoals een bepaald type tulpenbol, een appelsoort, op genetisch gemodificeerde mais of plantenrassen die zijn gemaakt met behulp van bepaalde vormen van biotechnologie (samen met octrooi) vallen ook binnen de categorie intellectuele eigendomsrechten.

Chipsrecht

Het in Nederland van rechtswege ontstaand chipsrecht op de topografie van een computerchip c.q. het design van een halfgeleiderproduct dient te worden geregistreerd. Daarna is het 10 jaar geldig. Deze termijn gaat in na het eerste moment van commerciële exploitatie. Het chipsrecht geeft alleen bescherming indien de topografie voldoende origineel is en indien er intellectuele arbeid is gestoken in de ontwikkeling en codering ervan. Er geldt ook een onderwijsexceptie waardoor de topologie zonder toestemming van de chipsrechthebbende kan worden gebruikt in een educatieve setting, voor onderwijsdoeleinden, zonder winstoogmerk.

Computerchip

De eigenaar van het chipsrecht op een computerchip heeft het exclusieve recht om te verveelvoudigen, te reproduceren, te verwerken en te commercieel te exploiteren. Het chipsrecht is zeer relevant voor producenten van hardware zoals supercomputers en AI developers.

Bedrijfsgeheim

Het bedrijfsgeheim zoals een marketingconcept, een algoritme van IBM of van de zoekmachine van Google, het reinforcement learning proces, het recept voor Coca Cola, klantinformatie of onderzoeksgegevens, of de samenstelling van ingrediënten van de krakelingen van de plaatselijke bakkerij, ontstaat vanzelf. Indien het om een technische innovatie gaat is dit direct gelinkt aan octrooibescherming. Onrechtmatig gebruik of publicatie van uw bedrijfsgeheim kan aanleiding geven tot een verbodsactie of tot het vorderen van schadevergoeding.

Algoritmen

Bedrijfsgeheimen op algoritmen zijn zeer relevant in de setting van kunstmatige intelligentie, Robotica, Big data, Machine learning en recht. Als eigenaar van een bedrijfsgeheim op een AI algoritme en van een auteursrecht op de source code van uw computerprogramma’s kunt u concurrerende partijen verbieden om goederen te verkopen die uw bedrijfsgeheim bevatten danwel er gebruik van maken danwel zijn geproduceerd met behulp of doormiddel van uw bedrijfsgeheim.

Wet Bescherming Bedrijfsgeheimen

Op 17 oktober 2018 is de Wet bescherming bedrijfsgeheimen (Wbb) in werking getreden in Nederland. Ter uitvoering van de Europese Richtlijn 2016/943/EU betreffende de bescherming van niet-openbaar gemaakte knowhow en bedrijfsinformatie (bedrijfsgeheimen / trade secrets) tegen het onrechtmatig verkrijgen, gebruiken en openbaar maken daarvan.

Artikel 1 van de Wbb geeft enkele definities:

bedrijfsgeheim: informatie die aan de volgende voorwaarden voldoet:

a. zij is geheim in die zin dat zij, in haar geheel dan wel in de juiste samenstelling en ordening van haar bestanddelen, niet algemeen bekend is bij of gemakkelijk toegankelijk is voor degenen binnen de kringen die zich gewoonlijk bezighouden met dergelijke informatie;

b. zij bezit handelswaarde omdat zij geheim is, en

c. zij is door degene die daar rechtmatig over beschikt, onderworpen aan redelijke maatregelen, gezien de omstandigheden, om deze geheim te houden;

houder van het bedrijfsgeheim: iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die rechtmatig over een bedrijfsgeheim beschikt;

inbreukmakende goederen: goederen waarvan het ontwerp, de kenmerken, de werking, het productieproces of het in de handel brengen aanzienlijk voordeel heeft of hebben bij bedrijfsgeheimen die onrechtmatig zijn verkregen, gebruikt of openbaar gemaakt;

inbreukmaker: iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die een bedrijfsgeheim onrechtmatig heeft verkregen, gebruikt of openbaar gemaakt.

Merkrecht

Merkrecht op een handelsmerk, bedrijfsnaam, softwarenaam, medisch hulpmiddel, parfum of logo. Een merkrecht is in juridisch-technisch gezien iets anders dan een handelsnaam. Een merk is een brand. Merkrechten ontstaan door registratie bij het BOIP in Den Haag en hebben een beschermingsduur van 10 jaar, een termijn die telkens tot in de oneindigheid kan worden verlengd. U kunt anderen vervolgens verbieden het merk te gebruiken of u kunt een exclusieve of non-exclusieve merklicentie verstrekken middels een licentiecontract. We onderscheiden woordmerken en beeldmerken. Exotischer merktypen zijn het klankmerk, het geurmerk en het vormmerk.

Niet Beschrijvend

Een merk mag niet beschrijvend zijn omdat het woord autofabrikant of fietsenmaker anders gemonopoliseerd zou kunnen worden. Ook dient een merk onderscheidend vermogen te hebben. U kunt een merk aanvragen voor de Benelux of voor geheel Europa. Het BOIP kent ingevolge de Nice classificatie van diensten en producten 45 merkklassen. Een oudere merkgerechtigde kan oppositie voeren tegen inschrijving van uw beoogde merk. Aan de registratie zijn kosten verbonden.

Modellenrecht

Een modellenrecht op de vormgeving en van producten, waaronder het design van elektronica zoals een iPhone, van fashion producten zoals een kledingstuk, van speelgoed zoals een Legosteen of van meubilair zoals een Rietveld stoel. Een modellenrecht ontstaat wederom door registratie bij het BOIP. Een modelrecht houdt een verbodsrecht in en een toestemmingsrecht, om uw design te kunnen exploiteren en misbruik of namaak tegen te gaan.

Korte Looptijd

De looptijd is kort, 5 jaar maar kan 4 keer verlengd worden totdat een totaal van 25 jaar bescherming is voltooid. Daarna komt het model in het publiek domein. Voorwaarde voor modelregistratie is dat het design, de tekening of het patroon nog niet bekend mag zijn bij het grote publiek, dat het een eigen karakter heeft in de ogen van de geïnformeerde gebruiker en dat het geen strijd oplevert met auteursrechten, merkrechten of octrooien (de techniek) van derden.

Open Source Software

Open source of open content is een model afkomstig uit de software branche. Zoals free software waarbij de identiteit van de oorspronkelijke auteurs wordt beschermd maar waar het kopiëren, verspreiden en wijzigen van de code is toegestaan.

Juridisch Advies

Vandaag nog een jurist intellectueel en industrieel eigendom met verstand van auteursrechten op software, handelsnaamrecht KvK en merkregistratie bij het BOIP/BBIE? Heeft u vragen over computer generated works? Advies inzake IE-rechten, chipsrecht databankenrecht sui generis naburig recht patent bedrijfsgeheim merkrecht branding en domeinnamen? Bel of email direct, de intake is gratis.

Databankenrecht

Databankenrecht op een verzameling werken of gegevens zoals een dataset met plaatjes, tekst of een muziekarchief. Zoals op de trainingsdata die u aan uw AI voert. Het databankenrecht ontstaat vanzelf mits er significante inspanning is geleverd bij het verzamelen van de gegevens en kent een beschermingstermijn van 5 jaar. Het databankenrecht geeft de eigenaar het recht om geheel of gedeeltelijk gebruik van de gegevensverzameling te verbieden of toe te staan tegen een vergoeding.

Handelsnaam & Trademark

Handelsnaamrecht op uw bedrijfsnaam, dat ontstaat door het eerste gebruik of liever het naar buiten treden onder de handelsnaam, zoals de naam van een chipfabrikant, gamestudio of softwareontwikkelaar. Het recht op een handelsnaam oftewel een trademark geeft een gebruiksrecht in een bepaald territorium, zoals Nederland.

Kamer van Koophandel

Inschrijving bij de Kamer van Koophandel (KvK) is geen ontstaansvoorwaarde maar is wel aan te bevelen. Ook beschrijvende handelsnamen en trademarks (TM) komen volgens onze Hoge Raad in aanmerking voor bescherming, al kan die bescherming onder omstandigheden minder zijn dan niet-beschrijvende handelsnamen. Bij merknamen mag dit niet. In andere landen binnen de Europese Unie kan het handelsnaamrecht anders zijn geregeld.

Computer Generated Work

Computer generated works (CGW’s) dienen ons inziens wel tot op zekere hoogte te kunnen worden beschermd. Economische voordelen vormen een stimulans om te blijven innoveren. De vraag zou kunnen zijn aan wie de exploitatierechten toekomen van AI Generated Art, aan de gebruiker van de software, aan de schepper van het algoritme als een Work for Hire, of aan het AI-systeem i.e. de cerebral computer zelf. De uitkomst zou ook kunnen zijn dat er in geval van Artificiële Intelligentie geen copyright ontstaat, omdat niet aan het originaliteitsvereiste en aan het menselijke auteursvereiste is voldaan. Een auteurloos, publiek domein scenario.

IE-recht Versus Juridisch Eigendom

Juridisch eigendom is het meest verstrekkende recht dat een rechtssubject op een zaak kan hebben. Dat staat met zoveel woorden in artikel 1 van Boek 5 (Zakelijke rechten) van het Burgerlijk Wetboek. Juridisch eigendom is iets anders dan intellectueel eigendomsrecht.

Vermogenrechten

Aan IE-rechten kleven vermogensrechtelijke aspecten en goederenrechtelijke aspecten. Intellectuele eigendomsrechten zijn vermogensrechten in de zin van 3:6 Burgerlijk Wetboek (BW). IE-rechten zijn overdraagbaar en licenseerbaar. Daarnaast zijn IE-rechten goederen in de zin van artikel 3:1 BW. Dit klinkt wellicht contra-intuïtief doch betreft louter juridische terminologie. Artikel 3:1 BW stelt namelijk dat: 'Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.' Bij juridisch eigendom denkt men doorgaans aan lichamelijke zaken i.e. rechtsobjecten.

Onstoffelijke zaken

Ingevolge art. 3:2 BW zijn zaken ‘de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten’. Zaken zijn met andere woorden goederen van stoffelijke aard. Deze laatste categorie wordt door het (gewone) eigendomsrecht beschermd als omschreven in artikel 5:1 (zakelijke rechten) BW. Vermogensrechten waaronder IE-rechten zijn geen zaken maar goederen. Bij intellectueel eigendom denkt men aan onstoffelijke zaken i.e. immateriële voorwerpen. Geestig eigendom dus.

Contractenrecht

Door het gesloten systeem van het goederenrecht is het aantal vermogensrechten wettelijk gelimiteerd. We spreken daarentegen van het open systeem van het contractenrecht en daarnaast van het beginsel van contractvrijheid.

Goederenrecht

De termen goederenrecht en zakenrecht, alsook de begrippen verbintenissenrecht, overeenkomstenrecht en contractenrecht worden tenslotte door elkaar heen gebruikt. Goederenrechtelijke vermogensrechten hebben absolute werken en gelden om die reden jegens eenieder. Verbintenisrechtelijke vermogensrechten hebben dit niet en gelden slechts jegens de contractpartij.

Big data

Bij big data waarop intellectuele eigendomsrechten rusten is er niet altijd sprake van volledig eigendom van de kopie van die data. Die berust onder omstandigheden bij de oorspronkelijke rechthebbende. De eigenaar van de kopie van software, videofilm, game of een mp3 heeft slechts een gebruiksrecht. Het eigendom van de kopie is meestal bezwaard met een IE-recht. Publiek domein of CC0 daargelaten. Non-exclusieve licenties van bepaalde soorten data kunnen echter leiden tot ruimere bevoegdheden van de licentienemers vanwege splitsbaarheid van data en uitputting van IE-rechten. Denk aan de terms of use van social media waarin toestemming wordt gegeven voor gebruik van persoonlijke gegevens. Dit kan tot belangrijke eigendomsrechtelijke consequenties leiden bij privégegevens en AI trainingsdata. De vraag is of dit wenselijk is.

Robot & AI eigenaar?

Een robot of een AI kan momenteel niet zelf de eigenaar zijn van big data en ook niet van auteursrechten. Een AI is namelijk een rechtsobject en geen rechtssubject. Een rechtssubject is een drager van subjectieve rechten en plichten. Dat is ofwel een natuurlijk persoon (mens) of een rechtspersoon (bedrijf).

3 stappentoets

Beperkingen in de zin van de Auteurswet moeten voldoen aan de zogenaamde driestappentoets uit de Berner Conventie en het TRIPS verdrag (WTO IE-rechten Verdrag uit 1994). Die toets komt er – zeer kortgezegd - op neer dat er geen afbreuk mag worden gedaan aan de normale exploitatie van een creatie of werk. Op dat moment wordt er een belangenafweging gemaakt.

Auteursrechtenwetgeving

Op nationaal en Europees niveau bestaat er uiteraard ook auteursrechtenwetgeving, die is beïnvloed door deze verdragen. Dat zijn onze Nederlandse Auteurswet uit 1912, de Wet Naburige rechten uit 1993 en de Europese Auteursrechtrichtlijn uit 2001 die op dit moment - grondig wordt herzien en gemoderniseerd middels het zogenoemde Copyrightpakket - mede in het kader van de Digital Single Market strategie.

Digital Single Market

Hoofddoelen van de Brusselse eenvormige digitale marktstrategie zijn de bescherming van het rijke Europese culturele erfgoed, daarnaast een verbetering van de online toegangsmogelijkheden tot legale content voor consumenten alsook het stimuleren van nieuwe startups door het wegnemen van marktbarrières. Niet eenvoudig met elkaar te verenigen doelstellingen, zeker op de korte tot middellange termijn.

DSM-Richtlijn

Zonder het wegnemen van hindernissen voor tech startups bij markttoetreding door de nieuwe DSM-Richtlijn zal de nieuwe Google niet zo gauw uit Europa komen. Maar wel uit China, Japan India of de VS.